Ankara
"25 Nisan Dünya Sıtma Günü" nedeniyle AA muhabiri Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) verilerini derledi.
Sıtma, insanlara parazit taşıyan anofel cinsi dişi sivrisineklerin sokmasıyla bulaşıyor. Belirtileri genellikle 1 ay içinde görülen hastalık ayrıca kan yoluyla, enjektör veya iğnelerin ortak kullanımıyla veya doğumda anneden bebeğe geçebiliyor.
Dünyanın birçok ülkesinde "malarya" olarak da bilinen sıtmanın ilk semptomları pek çok sistemik viral hastalık bulgularına benzerken, baş ağrısı, halsizlik, karın ağrısı, yorgunluk, kas ve eklem ağrısı ile başlıyor.
Dünya Sıtma Günü'nün bu yılki teması "Sıtmayı sıfırlama zamanı: yatırım, yenilik, uygulama." olarak belirlendi.
DSÖ'nün geçen yıl aralıkta yayımladığı "2022 Dünya Sıtma Raporu"na göre, 2021'de dünyada 247 milyon sıtma vakası tespit edildi ve sıtmadan 619 bin kişi yaşamını yitirdi.
Dünya nüfusunun neredeyse yarısının sıtma riskinde olduğu 2021'de vakaların yüzde 95'i (234 milyon), ölümlerin yüzde 96'sı (593 bin) Afrika'da kaydedildi.
Sıtmadan en fazla etkilenen grup olan 5 yaş altındaki çocuklar, söz konusu dönemde Afrika'daki tüm sıtma ölümlerinin yaklaşık yüzde 80'ini oluşturuyor.
Dünya genelindeki sıtma vakalarının yaklaşık yüzde 2'si Güneydoğu Asya, yüzde 0,2'si Amerika, yüzde 2,5'i Doğu Akdeniz ve yüzde 0,6'sı Batı Pasifik ülkelerinde tespit edildi.
Vakaların yarısı 4 ülkeden
Nijerya (yüzde 27), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (yüzde 12), Uganda (yüzde 5) ve Mozambik (yüzde 4) 2021'de toplam sıtma vakalarının neredeyse yarısının kayda geçtiği ülkeler, Nijerya (yüzde 31), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (yüzde 13), Nijer (yüzde 4), ve Tanzanya (yüzde 4) ise sıtma kaynaklı ölümlerin yarısından fazlasının kaydedildiği 4 ülke olarak sıralanıyor.
Buna karşın, dünya genelinde sıtma vakası bildiren ülke sayısı azalıyor. Hastalığın görüldüğü ülke sayısı 2020'de 108 olarak kaydedilirken, 2021'de 84'e düştü.
Bu arada, 10'dan az vaka görülen ülke sayısı 2020'de 4 iken, 2021'de 25'e yükseldi.
DSÖ, sıtma vakalarını sıfıra indiren El Salvador ve Çin'e 2021'de "eleme sertifikası" verdi.
Sıtmanın tedavisi ve önlenmesi
Hafif bir sıtma vakasının ciddi hastalığa dönüşmesini ve ölüme neden olmasını önlemenin en etkili yolu, hızlı tanı ve sıtma (antimalaryal) ilaçlarının tedavide kullanılması.
Sıtma hastalarının sağlık kuruluşlarında tavsiye edilen tedaviyi alması da oldukça önemli.
DSÖ, Ekim 2021'de onayladığı sıtma aşısı "RTS,S/AS01"nin yaptırılmasını tavsiye ediyor.
İlaçlı cibinlikler, özellikle son yıllarda Afrika'da sıtmayı önlemede en ucuz ve etkili kişisel korunma yöntemlerden biri olarak tercih ediliyor.
Sahraaltı Afrika'da sıtma riski altındaki insanların yüzde 47'sinin altında uyuduğu ilaçlı cibinliklerin ortalama ömrü ise 3 yıl.
Ayrıca ilaçlı cibinlik erişimine sahip nüfusun oranı 2018'de yüzde 57 iken, 2021'de yüzde 54'e düştü. Bu düşüşün nedeni olarak Kovid-19 salgınının, dağıtım olanaklarında yol açtığı aksaklıklar gösteriliyor.
Türkiye'de, Sağlık Bakanlığının çalışmalarıyla yerli sıtma bulaşı sona erdirildi ve 2010'dan bu yana sadece yurt dışı kaynaklı vakalar tespit ediliyor.