Yerküre kooperatifi tarafından hazırlanan envanter çalışmasında Diyarbakır merkez ve ilçelerinde 28 farklı köyde üretilen peynirler, üretim yöntemleri ve kente özgü peynir çeşitleri yerel isimleri ile araştırılarak derlendi. Bu şekilde peynir rotasına girecek kırsal alanlar, korunması gereken farklı üretim yöntemleri ve ürünler belirlendi.
Envanter çalışması hakkında bilgi veren DTSO Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Erdal Avşar, peynirciliğin mevsimsel bir zanaat olarak sürdürüldüğünü söyledi.
İnek sütünün yıl boyu tedarik edilebiliyor olması ve üretilen peynirlerin soğuk hava depolarında muhafaza edilmesi ile yıl boyu peynir ticaretini canlı tuttuğunu belirten Avşar, “Kentte satışa sunulan peynirlerin yarısı kadınlar tarafından üretiliyor. Kentte salamura, eritilmiş, örgü, lavaş, ve dilim peynir ile Diyarbakır otlu peyniri ve dil peyniri gibi farklı yöntemler ile üretilen ve yöreye göre farklı isimler alan peynir çeşitleri var. Aynı şekilde çökelek ve yapımı çeşitlilik arz eden ve coğrafi işaret alınabilecek özel peynir çeşitleri ile üretimi terkedilen ve tescillenmesi gereken ürünler var” dedi.
Saha çalışması çerçevesinde peynir üretiminde evlerde üretimin ve kadınların üretimleri oldukça etkin olduğunu gördüklerini ifade eden Avşar, “Farklı üretim yöntemlerinin, farklı yöresel isimlerin kullanıldığı kırsal alanlarda peynir üretiminin belirli aylarda yoğunlaştığını, ev ihtiyacını karşılamanın yanında kent merkezi ile kurulan ilişkiler ile de satışın yoğun olduğunu gördük. Burada kentin bazı kırsal bölgeleri özellikle öne çıkıyor ve terkedilmeye başlayan özgün ürünler ve üretim biçimleri küçük de olsa hala biliniyor ve uygulanıyor. Bu değerlerin korunması, kadınların kırsal bölgelerdeki üretimlerinin sürdürülmesi, farklı peynir çeşitlerinin üretim yöntemleri, özgün yönleri ve yöresel isimleri ile korunması ve tescillenmesi gerekiyor. Diyarbakır örgü peyniri coğrafi işaret tescilini aldığımız bir ürün. Tescile değer peynir çeşitleri için de çalışma yapacağız“ diye konuştu.
Saha çalışması ile Diyarbakır peynir rotası için peynir üretiminin farklılaştığı ve özgün üretimlerin yapıldığı kırsal alanları tespit ettiklerini aktaran Avşar, “Bu kırsal alanları ve değişen üretim biçimleri ile kültürel farklılıkları içine alacak şekilde bir peynir rotası oluşturmak mümkün. Yeni çalışmamız özellikle kadınların ürettiği farklılaşmış ürünlerin üretiminin korunması ve üretimin yoğunlaştığı alanları içeren bir rota oluşturularak turizme kazandırılması olacak. Emek veren araştırmacılarımıza ve yazarlarımıza teşekkür ediyoruz” şeklinde konuştu.