Ankara
Çin'de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının başlarında test üretimi ve dağıtımı konusundaki yetersizliklerin, kapalı kapılar ardında ehil olmayan şirketlere sağlanan imtiyazlarla üretilen hatalı testlerin virüsün fark edilmesini önlediği iddia edildi.
Associated Press (AP) haber ajansının 40'tan fazla doktor, sağlık yetkilisi, uzman ve endüstri çalışanı ile yaptığı yüz yüze görüşmelerle hazırladığı haber araştırmasına göre, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) yetkililerinin, yalnızca merkezi Şanghay'da bulunan 3 şirkete test üretme imtiyazı vermesi ve virüs bilgilerini yalnızca bu şirketlerle paylaşması, yetersiz sayıda testin piyasaya sürülmesine yol açtı.
Bu yüzden salgının ortaya çıktığı Vuhan şehrinde ocak ayında hastalık şikayetiyle sağlık merkezlerine başvuran binlerce kişi test olmak için saatlerce kuyruklarda beklemek zorunda kaldı.
Üstelik ehil olmayan şirketlerin ürettiği testler virüsü teşhiste yetersiz olduğundan çoğunlukla hatalı negatif sonuçların ortaya çıkmasına yol açtı.
Test miktarının ve etkinliğin yetersizliği, salgının kritik ilk aylarında virüsün yayılma hızının fark edilmesini ve buna karşı etkili önlemler alınmasını engelledi.
3 şirkete imtiyaz
CDC, test kiti geliştirme ve dağıtma imtiyazını, o güne kadar adları pek duyulmayan, Şanghay'daki GeneoDx Biotech, Huirui Biotechnology ve BioGerm Medical Technology şirketlerine verdi. Anlaşmalar açık ihaleyle değil kapalı kapılar ardındaki görüşmelerle yapıldı. Şirketler, virüs bilgilerine ulaşmak ve üretim imtiyazı için 1'er milyon yuan (yaklaşık 150 bin dolar) ödedi.
Bu arada, hem CDC hem de bağlı olduğu Ulusal Sağlık Komisyonu (NHC), diğer kuruluşların ve bilim insanlarının test yapmalarını ve test kiti üretmelerini önlemeye çalıştı. NHC, Vuhan'daki hastanelerin virüs numunelerinin yalnızca kendi belirlediği laboratuvarlara gönderilmesine izin verdi. Öte yandan testler için gerekli yasal ve tıbbi şartları zorlaştırdı ve yalnızca 3 şirketin ürettiği test kitlerinin kullanılmasını teşvik etti.
Virüs taşıyan her 19 kişiden 1'i tespit edilebildi
Kısıtlı sayıdaki ve yetersiz testler nedeniyle 5 Ocak ile 17 Ocak arasında kentte hiç yeni vaka tespit edilemedi. Bu, virüsün yayılımını durdurma konusunda erken adımlar atılmasını önledi. Hem kamuoyu hem de yetkililer virüs konusunda yanlış bir izlenime sahip olurken, sokağa çıkma, toplanma yasakları ve ulaşım kısıtlamaları gibi etkin tedbirler alınamadı.
"Nature" dergisinde 4 Mayıs'ta yayımlanan araştırmada, Vuhan kentinin karantinaya alındığı 23 Ocak tarihinden iki hafta önce salgına müdahale edilebilmesi halinde dünya genelindeki vaka sayısının yüzde 86 azaltılabileceği öngörüsünde bulunulmuştu.
Şanghay şirketlerinin sağladığı testler uygulanmaya başlandığında ise çoğunlukla belirsiz veya yanlış negatif sonuçlar ortaya çıkardı.
Imperial College London'a göre, az sayıda ve hatalı test uygulaması nedeniyle 31 Ocak tarihine gelindiğinde Vuhan'da virüs taşıyan 19 kişiden yalnızca 1'inin tespit edilebildiği öngörülüyor.
Çin'in Vuhan kentinde Aralık 2019'da ortaya çıkan Kovid-19, 200'den fazla ülke ve bölgeye yayıldı. Dünya genelinde vaka sayısı 65 milyona yaklaşırken virüs nedeniyle 1,5 milyondan fazla insan hayatını kaybetti.